1. 1 - 12 |
2. 13 - 24 |
3. 25 - 36 |
4. 37 - 48 |
5. 49 - 60 |
6. 61 - 72 |
7. 73 - 84 |
8. 85 - 96 |
9. 97 - 101 |

Bieżące remonty dociepleń ścian

Ściany zewnętrzne docieplone metodą lekką mokrą (BSO), należą do najbardziej narażonych na niekorzystne oddziaływanie czynników atmosferycznych elementów budynku. Naturalną koleją rzeczy jest więc stopniowe i systematyczne „zużywanie się” wykonanych dociepleń. Metoda lekka mokra docieplania ścian jest technologią stosunkowo młodą – w krajach Europy Zachodniej stosowana jest od ponad 40 lat, zaś w Polsce pojawiła się szerzej przed ok.20 laty. W początkowym okresie docieplania budynków nie było potrzeby zajmowania się problemem napraw i konserwacji ścian ze zrozumiałych powodów. Coraz dłuższy jednak okres eksploatacji dociepleń doprowadził do pojawienia się w narastającym stopniu różnorakich uszkodzeń na powierzchni ścian. Zasięg tego zjawiska jest już tak znaczny, że koniecznym jest zajęcie się nim w szerszym zakresie. Podstawowe zagadnienia jakie należy rozwiązać to określenie przyczyn pojawiających się uszkodzeń i sposobu ich naprawy. Jak dotąd wiedza w tym zakresie podawana była w małym zakresie i sporadycznie.

Ogólnie uszkodzenia dociepleń można sklasyfikować jako pochodzenia mechanicznego, biologicznego, projektowego i technologicznego, wykonawczego oraz reologicznego. Zajmijmy się więc szerzej tymi przypadkami.

1. Uszkodzenia mechaniczne – przybierają bardzo różne formy i powstają przez uderzenia ciężkimi przedmiotami oraz przez wgniecenia. Częstokroć uszkodzenia te są głębokie lub rozległe i sięgają nawet do ściany budynku, obejmując warstwę tynku, zbrojenie a nawet styropian. Ewentualne pojawienie się powyższych uszkodzeń zależy od tzw. kultury użytkowania budynku i jest zazwyczaj w skutkach na tyle poważne, że powinno się przystąpić do natychmiastowej ich naprawy.
2. Uszkodzenia biologiczne – widoczne są na elewacji w postaci skupisk zielonkawych , nieregularnych plam. Mogą występować najczęściej na ścianach skierowanych na północ, osłoniętych pobliskimi drzewami i na tynkach akrylowych. Skupiska te tworzą rozwijające się na tynku mchy, glony, itp., które znajdują sprzyjające dla siebie warunki bytowania na osadzonym tu kurzu i wilgoci. Tynki akrylowe poprzez zjawisko elektrostatycznego przyciągania kurzu i kwaśne podłoże, stwarzają ponadto dogodne warunki rozwoju życia biologicznego. Istnienie na elewacji mchów i glonów nie powoduje natychmiastowych skutków w postaci zniszczenia tynku ale długotrwała penetracja pędów w pory i utrzymanie w nich wilgoci spowoduje po pewnym czasie jego destrukcję (zdj.1).
3. Wady projektowe i technologiczne – wynikają z braku wyraźnych wytycznych dla wykonawcy w instrukcji i dokumentacji a prowadzących w konsekwencji do powstania uszkodzeń. Przypadków takich może być wiele, więc zajmijmy się kilkoma z nich:
   • brak obliczeń cieplnych i wilgotnościowych w projekcie może w przypadku docieplenia ścian o małym oporze dyfuzyjnym pary wodnej i z wełną mineralną jako izolacja cieplna, doprowadzić do nadmiernej kondensacji pary pod tynkiem zewnętrznym; w konsekwencji prowadzi to do istotnego obniżenia izolacyjności cieplnej wykonanego docieplenia i stopniowego niszczenia (odspojenia i wykruszenia) warstwy tynku;
   • brak wskazówek technologicznych dotyczących montażu płyt styropianowych na ścianach o małym oporze dyfuzyjnym; przyklejanie styropianu z pozostawieniem szczelin pomiędzy nimi wywołuje przepływ w tym miejscu tak dużego strumienia pary wodnej, że intensywne skroplenie pary na tynku zewnętrznym powoduje jego wyraźne niszczenie (zdj.2);
   • niewłaściwym jest wybór tynku akrylowego dla ścian i izolacji cieplnej łatwo przepuszczających parę wodną; zamknięcie od zewnątrz przegrody mało przepuszczalnym tynkiem, doprowadza do intensyfikacji skroplenia pod nim pary; w przypadku docieplenia styropianem ze szczelinami jak w powyższym przykładzie, skroplenie pary może uszkodzić tynk akrylowy już po 3-4 latach nawet w warunkach użytkowania budynku mieszkalnego;
   • nieprawidłowością jest dopuszczenie zastosowania typowych łączników mechanicznych z 5 cm strefą zakotwienia dla ścian z gazobetonu, ceramiki otworowej, keramzytu z powodu obniżonej siły kotwiącej; dla tych materiałów przewidziane jest użycie łączników o przedłużonej strefie zakotwienia.
4. Błędy wykonawcze – są to wady powstałe z winy wykonawcy a wynikające z pomijania zaleceń i wytycznych zawartych w dokumentacji i obowiązującej instrukcji. Wad tych jest niestety bardzo dużo i dlatego przytoczymy tu kilka częstszych przypadków. Przyklejenie styropianu bez sezonowania sprzyja powstawaniu rys na tynku zewnętrznym z powodu skurczu technologicznego styropianu. Połączenie siatki w warstwie zbrojonej na styk (bez 10 cm zakładu) nie przenosi naprężeń termicznych w tej warstwie i jest również przyczyną pojawienia się rys na tynku. Częstą przyczyną uszkodzeń tynku w strefie parteru jest ułożenie tylko pojedynczej siatki w warstwie zbrojonej zamiast wymaganej podwójnej, co obniża wytrzymałość na uderzenia. Poważnym błędem jest przyklejanie styropianu wyłącznie na nieliczne placki – pominięcie pasma obwodowego kleju na styropianie w istotny sposób obniża trwałość połączenia, którego nie równoważy prawidłowe zamocowanie łączników (zdj.3). Bardzo ważną czynnością wstępną jest dokładne oczyszczenie podłoża ściennego przede wszystkim ze słabo związanych z podłożem tynków, z powłok malarskich, kurzu i pyłu – liczne przykłady wskazują na znikomą przyczepność zaprawy klejowej do ściany w tym przypadku (zdj.4) i jest to przyczyna wielu awarii dociepleń. Dążenie do zakończenia robót w okresie późnej jesieni związana jest z ryzykiem pojawieniu się przemarznięcia warstwy zbrojonej lub tynku, a co za tym idzie z wykwitami i przebarwieniami tynku oraz nawet odpadnięciem przemarzniętej zaprawy. Podobnie wykonywanie robót przy temperaturach podłoża powyżej 30°C nie gwarantuje właściwej jakości i trwałości zapraw z powodu zbyt szybkiego odparowania z niej wody, potrzebnej do wiązania. Bardzo często obniżona również zostaje jakość na skutek dowolnego dozowania wody do przygotowywanych zapraw – przedawkowanie wody powoduje wydłużone wysychanie materiału i wyraźnie obniżoną wytrzymałość do tego stopnia, że daje się usunąć palcem.
5. Wady reologiczne – wynikają ze zbyt szybkiej utraty określonych właściwości w okresie prawidłowej eksploatacji docieplenia. W naszym przypadku dotyczy to przede wszystkim utraty cech hydrofobowych przez zewnętrzną warstwę tynku. Stwierdzono w wielu przypadkach, że po kilku czy kilkunastu latach tynk cienkowarstwowy staje się bardzo nasiąkliwy i jednocześnie zmniejsza się jego wytrzymałość i przyczepność do podłoża (zd.5). Dodatkowym skutkiem tego zjawiska jest stopniowe niszczenie zaprawy warstwy zbrojonej. W każdym stwierdzonym przypadku wady reologiczne występują w tanich materiałach o niskiej jakości. Ponadto na zmianę właściwości tynków w czasie mają wpływ zjawiska polimeryzacji i karbonatyzacji.

Instrukcja ITB nr 334/2002 „Bezspoinowy system ocieplania ścian zewnętrznych budynków” określa trwałość systemów dociepleniowych na co najmniej 30 lat, przy dokonywaniu systematycznych przeglądów i niezwłocznych napraw miejsc uszkodzonych. Wyjątkowo w tej metodzie tak długa trwałość nie dotyczy wyprawy tynkarskiej, dla której ustalona jest na okres nie krótszy niż 5 lat, gdyż jest to najsłabszy element w systemie. W tym czasie nie powinny pojawić się na powierzchni tynku rysy, spękania i odpadnięcia zaprawy. Ponadto Instrukcja stwierdza, że do obowiązków użytkownika budynku powinno należeć regularne przeprowadzanie robót remontowych, polegających na nałożeniu nowej wyprawy elewacyjnej lub farby nawierzchniowej. Stawia też wymóg wykonywania tych robót przez wyspecjalizowane przedsiębiorstwa, w uzgodnieniu z systemodawcą technologii dociepleniowej.

Oczywiście te wskazówki są zbyt ogólne aby na tej podstawie możliwe było ustalenie szczegółowej strategii prac remontowych. Nie jest sprecyzowany czas i zakres przeprowadzanych przeglądów oraz metody usuwania uszkodzeń. W literaturze fachowej sporadycznie, jak na wagę tego zagadnienia, podaje się dokładniejsze propozycje rozwiązania tego problemu. Przykładem takiego opracowania może być artykuł dr J. Adamowskiego i dr M. Rejmenta pt. Metoda lekka mokra naprawy, konserwacje i remonty. Na podstawie dotychczasowych obserwacji użytkowanych dociepleń, można przyjąć następujący program działań remontowych dla dociepleń metodą lekką mokrą:

• corocznie, najlepiej w okresie wiosennym, poddać ogólnym oględzinom wszystkie elewacje dla stwierdzenia ewentualnych uszkodzeń, ubytków, zawilgoceń, pojawienia się mchów, pęknięć; stwierdzone uszkodzenia natychmiast naprawić,
• w okresie co 5 lat poddać bardziej szczegółowym badaniom stan wypraw zewnętrznych pod kątem wytrzymałości mechanicznej (np. przez pocieranie ręką lub średnio twardym przedmiotem) i zachowania właściwości hydrofobowych (próby nasiąkania wodą); w razie potrzeby ew. pomalować wyprawę elewacyjną odpowiednią farbą lub substancją hydrofobową,
• w okresie co 15-20 lat dokonać szczegółowego przeglądy stanu technicznego (wytrzymałość, nasiąkliwość) wszystkich warstw zewnętrznych i zależnie od wyników tej oceny wykonać alternatywnie:
  • nałożenie na istniejący tynk dodatkowej warstwy wyprawy elewacyjnej z warstwą zbrojoną – w przypadku dobrego stanu dotychczasowej wyprawy zewnętrznej,
  • usunięcie dotychczasowej wyprawy zewnętrznej i nałożenie nowej wyprawy (z warstwą zbrojoną) z ew. dodatkowym dociepleniem styropianem – w przypadku złego stanu starej wyprawy,
• po okresie 30-40 lat ew. usunąć całe docieplenie, co uzależnione będzie od jego stanu technicznego i od postępu techniki zabezpieczeń cieplnych budynku.

Powyższe zalecenia wymagają oczywiście dalszego uściślenia, co przekracza zakres niniejszego opracowania.

Poza ustaleniem harmonogramu przeglądów stanu technicznego wypraw zewnętrznych, ważną sprawą jest określenie metody napraw i konserwacji – nie może to być jeden, uniwersalny sposób odnoszący się do każdego przypadku. Dla osiągnięcia skutecznego zabezpieczenia, bardzo ważną rzeczą jest ustalenie najpierw przyczyn stwierdzonych uszkodzeń. Dopiero na tej podstawie możliwe będzie określenie prawidłowej metody naprawy docieplenia. Przykładowo opiszemy kilka przypadków uszkodzeń, które stwierdzono w praktyce, z podaniem działań naprawczych.

1. W dociepleniu wykonanym przed 15 laty zauważono, że warstwa tynku ma niską wytrzymałość (przy pocieraniu palcem wykrusza się) i łatwo nasyca się wodą – zachowuje się jak bibuła, w wielu miejscach odspaja się od podłoża (zdj.6); w tej sytuacji obniżenie wytrzymałości tynku wynika głównie z utraty po latach jego właściwości hydrofobowych – jest to niestety częsta cecha tanich wypraw tynkarskich. Podobne objawy mogą również wystąpić w razie ułożenia tynku w nieodpowiednich warunkach atmosferycznych (zbyt niska lub za wysoka temperatura podłoża). W tym przypadku (pod warunkiem stwierdzenia nienaruszenia trwałości warstwy zbrojonej) naprawa będzie polegać na usunięciu warstwy tynku, oczyszczeniu i zagruntowaniu podłoża i wykonaniu nowego tynku.
2. Warstwa tynku wykonanego przed 15 laty docieplenia zaczęła w wielu miejscach odpadać; materiał miał ogólnie niską przyczepność do podłoża i łatwo się kruszył. Warstwa zbrojona wykazywała również oznaki obniżonej wytrzymałości (wykruszała się) i miejscami miała niską przyczepność do warstwy styropianu. Przyczyną tego stanu była niska jakość wyprawy tynkarskiej, która doprowadziła do osłabienia hydrofobowości tynku i wnikania wody nawet do warstwy zbrojonej – to przyspieszyło proces niszczenia tynku i warstwy zbrojonej (działanie mrozu). Podobne objawy mogą wystąpić w przypadku nieprawidłowo zaprojektowanej przegrody, w której wewnątrz skrapla się para wodna. W tej sytuacji zdecydowano się na usunięcie zarówno tynku jak i warstwy zbrojonej (zdj.7), kontrolując jednocześnie stan warstwy styropianu (przyczepność). Następnie naklejono na istniejący styropian dodatkową warstwę izolacji i nałożono na nowo warstwę zbrojoną i wyprawę tynkarską. W opisanych powyżej przypadkach brak bieżącej konserwacji i napraw spowodował stosunkowo szybką degradację docieplenia.
3. Po dwóch latach użytkowania pływalni krytej, docieplonej metodą lekką mokrą z użyciem styropianu i tynku akrylowego, doszło do znacznych uszkodzeń zewnętrznych warstw elewacyjnych (zdj.8). Szczegółowa analiza wykazała, że powodem były błędy projektowe i wykonawcze. Projektant nie wykonał obliczeń cieplnych i wilgotnościowych, przez co nie przewidział możliwości skroplenia się pary wodnej, zaś wykonawca niestarannie nakleił arkusze styropianu, doprowadzając do utworzenia się tzw. mostków parowych. Przenikająca w tych miejscach para wodna doprowadziła do intensywnej kondensacji pary w warstwie tynku zewnętrznego i przyspieszonego niszczenia tynku i warstwy zbrojonej. Rutynowa naprawa wyprawy była by w tej sytuacji bezzasadna i doprowadziła do ponownego odpadania tynku. Dlatego w tej sytuacji koniecznym jest zdjęcie warstwy zbrojonej i tynku oraz naprawa (uszczelnienie) styropianu lub alternatywnie usunięcie nieszczelnej warstwy styropianu i naklejenie nowego styropianu frezowanego (krawędzie ukształtowane na pióro i wpust). Następnie należy ułożyć na styropianie nową warstwę zbrojoną i tynk zgodnie z wymaganiami systemu.

   We wszystkich przypadkach podejmowania napraw docieplonych ścian zewnętrznych, niezbędnym jest ustalenie najpierw przyczyn powstałych uszkodzeń i dopiero po tym podjęcie odpowiednich działań zabezpieczających – jest to warunek prawidłowego funkcjonowania przegrody.

   Poważną niedogodnością jest brak szczegółowych wytycznych, dotyczących napraw i okresowych remontów docieplonych przegród, ze strony producentów dociepleń. Nieliczne i fragmentaryczne informacje w tym zakresie nie dają możliwości skutecznego działania dla prawidłowej eksploatacji dociepleń. Należałoby oczekiwać na stworzenie całego systemu remontów dociepleń na wzór np. przeglądów samochodów, w którym zawarte będą szczegółowe wytyczne dotyczące czasu i metody działań zabezpieczających. Powyższe opracowanie ma zachęcić do takich działań.

   Krystian Dusza, Rzeczoznawca do spraw termomodernizacji