1. 1 - 12 |
2. 13 - 24 |
3. 25 - 36 |
4. 37 - 48 |
5. 49 - 60 |
6. 61 - 72 |
7. 73 - 84 |
8. 85 - 96 |
9. 97 - 101 |

Skutki wymiany okien w budynkach mieszkalnych

Źródła zanieczyszczeń i poziom jakości powietrza wewnątrz pomieszczeń.

W poprzednich dziesięcioleciach kiepska jakość budownictwa wielkopłytowego, a zwłaszcza stolarki oraz niedokładny montaż sprzyjały nadmiernej i niekontrolowanej wymianie powietrza. Radykalny wzrost szczelności przegród budowlanych i absurdalna tendencja do ograniczania - w celach oszczędnościowych - zorganizowanej wymiany powietrza w pomieszczeniach powoduje wyraźne pogorszenie warunków życia w nowych i remontowanych mieszkaniach i obiektach użyteczności publicznej.

Należy zwrócić uwagę na czynniki wpływające na jakość środowiska we współczesnych pomieszczeniach mieszkalnych:

• powszechne zastępowanie tradycyjnych materiałów izolacyjnych i wykończeniowych przez ich syntetyczne odpowiedniki powodu-je pojawianie się nie branych kiedyś pod uwagę zanieczyszczeń chemicznych (np. formaldehyd) w postaci gazów, aerozoli, pyłów i mikrowłókien;
• szczelna konstrukcja przegród budowlanych sprzyja kumulowaniu się w pomieszczeniach radonu, przenikającego z podłoża i niektórych materiałów budowlanych;
• emisja produktów spalania, występująca podczas przygotowywania potraw, podgrzewania wody lub dogrzewania mieszkań przy użyciu wygodnych i względnie tanich urządzeń opalanych gazem lub naftą;
• ludzie przebywający w pomieszczeniach są źródłem zanieczyszczeń (dwutlenek węgla, para wodna, dym tytoniowy, zapachy);
• powietrze zewnętrzne w dużych aglomeracjach miejskich, a zwłaszcza w centrach miast, dalekie jest od powszechnie przyjętej ?świeżości?; wnosi ono szereg zanieczyszczeń emitowanych przez pojazdy i przemysł.

Od czasu wprowadzenia zmian w technologii budowlanej i wyposażenia budynków, jakie miały miejsce w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w., szczególnego znaczenia nabrał problem jakości powietrza, szczególnie w budynkach mieszkalnych i biuro-wych. Pojawił się tzw. syndrom chorego budynku, objawiający się odczuciem ogólnego zmęczenia, sennością, bólem głowy, podrażnieniami błony śluzowej nosa, gardła i spojówek. Sytuacja stała się paradoksalna. Nowoczesne budynki, wyposażone według najnowszej mody, mające w założeniu chronić człowieka przed wpływem zagrożeń, wynikających z niekorzystnych zmian środowiska zewnętrznego, stały się same zagrożeniem dla zdrowia.

Dlaczego wentylować pomieszczenia?

Dlaczego pomieszczenia lub budynki wymagają wentylacji i w jakim stopniu jest to konieczne? Są to fundamentalne pytania, które zadają sobie inżynierowie, architekci i specjaliści zdrowia publicznego. Modele, które legły u podstaw opracowywanych obecnie norm dotyczą m. in. addytywności źródeł zanieczyszczeń odczuwalnych przez zmysły człowieka, weryfikacji materiałów budowlanych, emisji dymu tytoniowego, wpływu skuteczności filtracji, temperatury i wilgotności powietrza na pożądany poziom intensywności wentylacji. W ostatnich latach dokonują się zmiany systemowe w technologii ciepłownictwa, wentylacji i klimatyzacji. Oczekiwać można kolejnej zmiany wzorców, w myśl których, jakość powietrza w danym pomieszczeniu będzie określana nie tylko jako minimalizacja odczuwalnego dyskomfortu związanego z przebywaniem w tym pomieszczeniu, lecz jako maksymalizacja poziomu komfortu użytkowni-ków, którzy mają uczucie przyjemnej, świeżej, stymulującej atmosfery pomieszczenia.

Trochę historii

Przez niemal 200 ostatnich lat twierdzono, że jedynym źródłem zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach zamkniętych jest człowiek. Jeszcze w końcu lat 80. XIX stulecia wyrażano powszechnie pogląd, że ludzie wydychają wysoce toksyczne substancje, których obecność w powietrzu jest szkodliwa dla zdrowia, i pomieszczenia, w których przebywali ludzie wymagają wentylacji. Początkowo uważano, że substancją toksyczną w wydychanym przez człowieka powietrzu jest dwutlenek węgla. Jednakże Pettenkofer udowodnił, że dwutlenek węgla w niewielkich stężeniach w pomieszczeniach zamkniętych jest nieszkodliwy dla zdrowia. W końcu XIX stulecia doświadczenia, przeprowadzone przez Brown-Sequarda, zdawały się wskazywać na obecność w wydychanym powietrzu pewnej substancji toksycznej, którą nazwano ?antropotoksyną?, a której składu chemicznego nigdy nie zdołano ustalić. Teorię tę zresztą wkrótce obalono. Niemniej jednak przyjęło się uważać, że głównym zadaniem wentylacji było usunięcie lub też zmniejsze-nie stężenia toksyn, wydychanych przez człowieka.

Na przełomie wieków XIX i XX nastąpiła zmiana punktu odniesienia w teorii wentylacji. Zaczął dominować pogląd, że ludzie wydziela-ją ?zarazki? i głównym zadaniem wentylacji jest zmniejszenie koncentracji mikroorganizmów w powietrzu, by zmniejszyć ryzyko przeniesienia choroby. Panował wielki strach przed bakteriami, które uważano za przyczynę wielu chorób. Człowieka nadal uważano za źródło zanieczyszczeń, a wentylację za panaceum chroniące przed chorobami.

Ten sposób myślenia stracił na popularności w latach 20 i 30 poprzedniego stulecia, gdy stało się jasne, że inne czynniki odgrywają ważniejszą rolę w przenoszeniu zarazków między ludźmi niż wentylacja. Jednak ostatnio obserwuje się powrót zainteresowania pro-blematyką wentylacji i filtracji powietrza w celu zmniejszenia ryzyka chorób zakaźnych.

W połowie lat 30 minionego stulecia nastąpiła kolejna zmiana punktu widzenia, wywołana wnioskami wypływającymi z badań przeprowadzonych przez Yaglou. Urządzenia wentylacyjne zaczęto produkować z myślą o samopoczuciu użytkownika. Rozpowszechniło się przekonanie, że człowiek wchodząc do pomieszczenia powinien akceptować powietrze wewnątrz. Uwaga skupiła się na odpadowych produktach metabolizmu oraz emisji dymu tytoniowego. W wyniku badań określono intensywność wentylacji, przy której stężenie tych zanieczyszczeń pochodzenia ludzkiego jest akceptowane przez użytkowników.

Człowiek nadal był uważany za jedyne źródło zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach zamkniętych i intensywność wentylacji wyrażona była jako objętość powietrza świeżego (zewnętrznego) przypadająca na jedną osobę. Amerykańskie Stowarzyszenie Inży-nierów Chłodnictwa, Ciepłownictwa i Klimatyzacji (ASHRAE) ustaliło, jako normę, minimalny strumień objętości powietrza w wentylacji pomieszczeń na wysokim poziomie 50 m³/(h,osobę) zalecając jednocześnie stosowanie strumienia objętości powietrza rzędu 100 m³/(h,osobę). Wyniki najnowszych badań wykazują zadziwiającą zgodność, co do percepcji emisji produktów przemiany materii przez ludzi w różnych częściach świata. Yaglou, a wcześniej Pettenkofer, nie uwzględniali w swoich badaniach wpływu innych źródeł zanieczyszczenia powietrza, niż ludzkie. Być może źródła te w ubiegłym stuleciu nie odgrywały jeszcze istotnej roli, gdy powszechnie stosowano tradycyjne materiały budowlane. Obecnie jednak stosuje się tysiące nowych materiałów budowla-nych, które są istotnym źródłem emisji zanieczyszczeń znacząco wpływających na jakość powietrza w pomieszczeniach zamkniętych. Fakt ten zaczął być stopniowo uwzględniany w ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci w badaniach przeprowadzonych w tysiącach bu-dynków. Okazało się, że w wielu przypadkach zgodność intensywności wentylacji z obowiązującymi normami nie wykluczała licznych skarg na złą jakość powietrza w tych budynkach. W badaniach monitorujących jakość powietrza w 56 budynkach biurowych w 9 krajach europejskich, aż 30% użytkowników uznało powietrze w pomieszczeniach jako nie do przyjęcia, chociaż intensywność wentylacji wynosiła często ok. 90 m³/(h,osobę) tj. powyżej obowiązujących obecnie norm wentylacji. Powodem często wyrażanego niezadowolenia jest fakt, że same budynki (łącznie z zainstalowanym w nich systemem grzewczym, wentylacyjnym i klimatyzacyjnym) są istotnym źródłem zanieczyszczenia powietrza. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) budynki, w których ponad 30% użytkowników jest niezadowolonych z warunków mikroklimatu wewnętrznego, uznaje się za ?budynki chore?. Sze-roko zakrojone badania nad ?syndromem chorych budynków? (SBS ? Sick Buildings Syndrome) pozwoliły zidentyfikować sze-reg czynników, mogących mieć negatywny wpływ na samopoczucie ludzi. Są to, poza tak oczywistymi jak temperatura i wilgotność powietrza, podwyższone stężenie zanieczyszczeń gazowych, pyłowych i mikrobiologicznych, podwyższony poziom hałasu również pozycja w hierarchii przedsiębiorstwa, stosunki międzyludzkie w miejscu pracy czy rodzaj zajęcia a nawet kolor ścian w pomieszcze-niu.

W naszym kraju najbardziej rozpowszechnione są systemy wentylacji naturalnej, z których najczęstszym są systemy wentylacji grawi-tacyjnej. W tych systemach siłą napędową, wywołującą przepływ powietrza przez pomieszczenie jest różnica ciśnień wywołana różni-cą temperatury powietrza w pomieszczeniu i na zewnątrz (a ściślej różnicą gęstości powietrza w pomieszczeniu i na zewnątrz). Taka wentylacja może działać tylko wtedy, gdy występują jednocześnie:

• wyższa temperatura powietrza w pomieszczeniu niż na zewnątrz oraz
• możliwość napływu i odpływu powietrza z pomieszczenia.

Odpowiednie przepisy budowlane nakazują wykonanie w pomieszczeniach węzłów sanitarnych i w kuchniach kanałów wentylacyjnych wyciągowych z otworami (kratkami) wywiewnymi, umieszczonymi pod sufitem. Jest to droga odpływu powietrza z pomieszczenia. Jeśli, w wyniku nieświadomości użytkownika lub błędu projektanta, odcięty zostanie dopływ powietrza do pomieszczenia, w wyniku zamontowania okien i drzwi o wysokiej szczelności, to nawet w bardzo sprzyjających warunkach meteorologicznych, wentylacja nie będzie działała.

Mikroklimat pomieszczeń

Najistotniejsze parametry mikroklimatu są od siebie wzajemnie zależne i ściśle powiązane z bilansem energetycznym pomieszczenia czy budynku. Utrzymanie odpowiednich warunków mikroklimatu w pomieszczeniach wpływa bezpośrednio lub pośrednio na koszty eksploatacyjne obiektu. Ocena warunków cieplno-wilgotnościowych w pomieszczeniach przeznaczonych do stałego przebywania ludzi podporządkowana jest przede wszystkim kryterium komfortu cieplnego, oznaczającego stan zadowolenia organizmu z warunków otoczenia. Stan taki jest z natury rzeczy odczuciem indywidualnym i subiektywnym, uwarunkowanym wieloma czynnikami fizjologicznymi i psychosomatycznymi. Badania przeprowadzone na różnych populacjach ludzi pozwalają określić ?główne? parametry fizyczne powietrza, wpływające na odczucie komfortu pomieszczenia. Są to:

• temperatura powietrza w pomieszczeniu;
• temperatura przegród budowlanych;
• prędkość ruchu powietrza w strefie przebywania ludzi;
• wilgotność względna powietrza.

Dla różnych rodzajów pomieszczeń (biurowe, przemysłowe, szkolne, i td.) istnieją zalecenia lub normy, podające wartości poszcze-gólnych parametrów. Jako temperaturę komfortu dla ludzi w pozycji siedzącej, normalnie ubranych, przyjmuje się zazwy-czaj 22^oC w zimie i 22...24^oC w lecie.

Wilgotność powietrza określa się przy użyciu parametru zwanego wilgotnością względną. Jeżeli temperatura powietrza w pomieszczeniu mieści się w granicach komfortu, to człowiek nie odczuwa zmian wilgotności względnej w zakresie 30...70%. Występu-ją tu jednak inne problemy:

1. Przy niskiej wilgotności względnej szybko wysychają odzież, dywany i meble. Powoduje to powstawanie i łatwe unoszenie się pyłu.
2. Niska wilgotność względna powoduje wysuszanie błon śluzowych organizmu człowieka, zmniejszając ich naturalną odporność na infekcję i wpływ czynników alergizujących.
3. W niskiej wilgotności względnej przedmioty z tworzyw sztucznych łatwo się elektryzują statycznie, w związku z czym przyciągają i magazynują na swej powierzchni pył z powietrza.

Te zjawiska najsilniej występują w okresie zimnym. Związane to jest z niską zawartością wilgoci w powietrzu atmosferycznym. Np. powietrze zewnętrzne całkowicie nasycone (o wilgotności względnej 100%), o temperaturze +5^oC ogrzane do tempera-tury +22^oC będzie miało wilgotność względną 23%, a o temperaturze początkowej -12^oC, ogrzane do temperatury +22^oC zaledwie 8%. Wynika stąd konieczność nawilżania zimą powietrza w pomieszczeniach. W pomiesz-czeniach mieszkalnych jest to mniejszy problem, ponieważ istotnym źródłem wilgoci są ludzie, rośliny doniczkowe i kuchnia. W bu-dynkach użyteczności publicznej, zwłaszcza duże pomieszczenia biurowe wymagają klimatyzacji.

1. Wysoka wilgotność względna, zwłaszcza w zimie, może powodować wykraplanie się wody na powierzchni szyb w oknach i na ścianach zewnętrznych, zwłaszcza w narożnikach, za meblami, gdzie ruch powietrza jest utrudniony. Zjawisko to może powodować pojawianie się grzybów i pleśni na powierzchni i w strukturze ściany oraz na meblach i podłodze. Efektem jest emisja przykrych zapa-chów i zarodników, powodujących zmiany chorobowe organizmu człowieka.
2. Problem nadmiernej wilgotności względnej pojawił się wraz z wprowadzeniem nowej generacji bardzo szczelnych okien, bez możliwości kontrolowanego doprowadzania powietrza zewnętrznego.

Jak określić intensywność wentylacji?

W powietrzu znajdującym się w pomieszczeniach zamkniętych można wykryć nierzadko ponad sto kilkadziesiąt różnych związków chemicznych. Stężenie większości z nich jest tak małe, że pojedynczo nie wpływają na poziom komfortu, odczuwanego przez użyt-kowników. Ponieważ jednak stwierdzono, że ocena stanu mikroklimatu w tych przypadkach, jest negatywna dla znacznej części użyt-kowników, rozpoczęto badania łącznego oddziaływania rozmaitych mieszanin związków chemicznych na samopoczucie ludzi. W początku lat 90. ubiegłego stulecia zaproponowano zastosowanie, jako wskaźnika jakości powietrza w pomieszczeniach, całkowitej ilości lotnych związków organicznych (TVOC ? Total Volatile Organic Compounds). Takie podejście pozwalało na oszacowanie, przy wykonaniu jednego pomiaru, poziomu komfortu w pomieszczeniu. Jednak metoda pomiaru TVOC i jej interpretacja spotkały się z licznymi zastrzeżeniami dotyczącymi głównie interpretacji wyników.

W wieli krajach obowiązują mniej lub bardziej szczegółowe przepisy dotyczące jakości powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych dla stałego przebywania ludzi. Poniżej podano, dla przykładu, wymagania ?Swedish Indoor Climate Institute?.masa molowa: dwutlenek węgla 44, tlenek węgla 28, dwutlenek siarki 64, dwutlenek azotu 44, tlenek azotu 30, formaldehyd 30.

**zawartość kurzu w mg/m3 można w przybliżeniu przeliczyć na liczbę cząstek wg zależności: stężenie w mg/m³ × 5000. Zależność ważna dla cząstek względnie dużych, >10 mm.

*** 1 cfu ? 1 colony forming unit (jednostka formująca kolonię)

Inny sposób określania jakości powietrza w pomieszczeniach zaproponował Fanger, wprowadzając dwie nowe jednostki:

• 1 olf ? strumień zanieczyszczeń wydzielanych przez osobę dorosłą, w średnim wieku, zażywającą 0,7 kąpieli (lub prysz-nica) na dobę, zmieniającą codziennie bieliznę, pracującą w biurze lub miejscu o podobnym charakterze, w pozycji siedzącej, w wa-runkach komfortu cieplnego;
• 1 decypol ? stężenie zanieczyszczeń powietrza w pomieszczeniu, wywołane obecnością standardowej osoby (1 olf) przy przepływie przez pomieszczenie w warunkach idealnego mieszania się strumienia 10 l/s (36 m3/h) powietrza zewnętrznego.

Strumień powietrza wentylacyjnego, obliczony ze względów higienicznych, wynosi:

Według Fangera, wskaźnik jakości powietrza zewnętrznego wynosi:

• w miastach o dużym zanieczyszczeniu powietrza, w niekorzystnych warunkach meteorologicznych c_o > 1 decypol
• w miastach o umiarkowanym zanieczyszczeniu powietrza c_o = 0,05...0,3 decypol
• na terenach wiejskich, w górach, nad morzem c_o = 0,01 decypol

Intensywność wydzielania zanieczyszczeń zapachowych z wykończeniowych materiałów budowlanych i systemów wentylacyjnych, wynikająca z raportu CEN CR 1752, przedstawiona jest w tabeli 2.

Efektywność wentylacji ea zależy od wielu czynników, z których podstawowymi są sposób organizacji wymiany powietrza oraz różnica temperatur powietrza nawiewanego i w strefie przebywania ludzi. Wartość tego współczynnika, pomijając systemy błędnie zaprojektowane i wykonane, w większości przypadków można przyjmować w zakresie ea = 0,8...1,0.Jeżeli przyjąć kryteria kwalifiku-jące jakość środowiska pomieszczeń, w których przebywają ludzie, podane w Raporcie CEN, 1998, przedstawione w tabeli 3, można obliczyć niezbędny strumień powietrza zewnętrznego, zapewniający żądany poziom jakości powietrza w pomieszczeniach wentylowanych.

Przykład.

Ile wyniesie strumień powietrza zewnętrznego, niezbędny dla spełnienia wymagań higienicznych, dla sali konferencyjnej o wymia-rach axbxh = 15x15x4,4 m, w istniejącym budynku, przewidzianej dla 75 osób (zakaz palenia tytoniu).

Załóżmy, że

• ludzie przebywający w tym pomieszczeniu wydzielają zanieczyszczenia w łącznej ilości 75 olf.
• Zanieczyszczenia emitowane przez materiały budowlane i system wentylacyjny przyjmuje się na poziomie średnim 0,3 olf/m2.
• Efektywność rozdziału powietrza w pomieszczeniu przyjmuje się e = 0,9.

Zakłada się lokalizację budynku: 1^o - w centrum dużego miasta, 2^o - w małym mieście, 3^o - poza miastem

Łączna emisja zanieczyszczeń: G = 75 + 225 . 0,3 = 75 + 67,5 = 142,5 olf

Jakość powietrza w pomieszczeniu ci obliczamy z zależności (2), przyjmując różne wartości przewidywanego odsetka niezadowo-lonych a strumień powietrza zewnętrznego zależności (1)

Strumień powietrza zewnętrznego podano przy użyciu trzech wielkości: strumienia powietrza wentylującego V [m^o/s], strumienia powietrza przypadającego na jedną osobę w ciągu godziny v [m³/h.os.] oraz krot-ności wymian powietrzem zewnętrznym y [h^-1]. Pole zacienione oznacza obszar możliwych do uzyskania strumieni powietrza wentylującego przy sprawnie działającej wentylacji naturalnej

Wnioski:

• zadowalającą jakość powietrza w pomieszczeniu, o średnim zagęszczeniu osób w nim przebywających, można uzyskać stosu-jąc strumień powietrza zewnętrznego powyżej 30 m³/h.os. (jako składnik mieszaniny lub jako strumień powietrza wentylującego), pod warunkiem względnej czystości powietrza czerpanego z zewnątrz;
• wentylacja naturalna nie jest w stanie zapewnić odpowiedniej jakości powietrza w pomieszczeniu w każdych warunkach zewnętrznych;
• jakość powietrza zewnętrznego w centrach dużych miast, zwłaszcza w czasie niesprzyjających warunków meteorologicznych, praktycznie uniemożliwia uzyskanie zadowalającej jakości powietrza w pomieszczeniach wentylowanych lub klimatyzowanych, bez zastosowania specjalnych systemów uzdatniania powietrza.

Potrzeba wentylacji w świetle obowiązujących przepisów

Podstawowym aktem prawnym jest ?Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 12. 04. 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie." Dz.U. Nr 75 poz. 690). Bardziej szczegółowo wymagania dotyczące wentylacji pomieszczeń przedstawione są w Polskich Normach - PN-83/B-03430/Az3:2000 Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczno-ści publicznej. Wymagania i PN-73/B-03431 Wentylacja mechaniczna w budownictwie. Wymagania.

Zagadnienia związane z wentylacją pomieszczeń, podane są w rozdziale 6 cytowanego ?Rozporządzenia...?

?§ 147. 1. Wentylacja i klimatyzacja powinny zapewniać odpowiednią jakość środowiska wewnętrznego, w tym wielkość wymiany powietrza, jego czystość, temperaturę, wilgotność względną, prędkość ruchu w po-mieszczeniu, przy zachowaniu przepisów odrębnych i wymagań Polskich Norm dotyczących wentylacji, a także warunków bezpieczeństwa pożarowego i wymagań akustycznych określonych w rozporządzeniu.

2. Wentylację mechaniczną lub grawitacyjną należy zapewnić w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi, w pomieszczeniach bez otwieranych okien, a także w innych pomieszczeniach, w których ze względów zdrowotnych, technologicznych lub bezpieczeństwa, konieczne jest zapewnienie wymiany powietrza....?

...§ 148. 1. Wentylację mechaniczną wywiewną lub nawiewno-wywiewną należy stosować w budynkach wysokich i wysokościowych oraz w innych budynkach, w których zapewnienie odpowiedniej jakości środowiska wewnętrznego nie jest możliwe za pomocą wentylacji grawitacyjnej. W pozostałych budynkach może być stosowana wentylacja grawitacyjna....

...§ 149. 1. Strumień powietrza zewnętrznego doprowadzanego do pomieszczeń, nie będących pomieszczeniami pracy, powinien odpowiadać wymaganiom Polskiej Normy dotyczącej wentylacji, przy czym w mieszkaniach strumień ten powinien wynikać z wielkości strumienia powietrza wywiewanego, lecz być nie mniejszy niż 20 m3/h na osobę przewidywaną na pobyt stały w projekcie budowlanym....

...§ 150. 1. W przypadku zastosowania w budynku przepływu powietrza wentylacyjnego między pomieszcze-niami lub strefami wentylacyjnymi, w pomieszczeniu należy zapewnić kierunek przepływu od pomieszczenia o mniejszym do pomieszczenia o większym stopniu zanieczyszczenia powietrza.

2. Przepływ powietrza wentylacyjnego w mieszkaniach powinien odbywać się z pokoi do pomieszczenia ku-chennego lub wnęki kuchennej oraz do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.

3. W instalacjach wentylacji i klimatyzacji nie należy łączyć ze sobą przewodów z pomieszczeń o różnych wymaganiach użytkowych i sanitarno-zdrowotnych. Nie dotyczy to budynków jednorodzinnych i rekreacji in-dywidualnej.?

Polska Norma PN-83/B-03430/Az3:2000 Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania podaje szczegółowo niezbędne strumienie powietrza wentylującego dla niektórych rodzajów pomieszczeń.

p.2.1.2. ?Strumienie te, niezależnie od rodzaju wentylacji, powinny wynosić co najmniej:

• dla kuchni z oknem zewnętrznym, wyposażonej w kuchnię gazową lub węglową - 70 m3/h,
• dla kuchni z oknem zewnętrznym, wyposażonej w kuchnię elektryczną

1. w mieszkaniu dla 3 osób - 30 m3/h,
2. dla więcej niż 3 osób - 50 m3/h,
   • dla kuchni bez okna zewnętrznego lub dla wnęki kuchennej wyposażonej w kuchnię elektryczną - 50 m3/h,
   • dla łazienki (z ustępem lub bez) - 50 m3/h,
   • dla oddzielnego ustępu - 30 m3/h
   • dla pomocniczego pomieszczenia bezokiennego - 15 m3/h.
   • dla pokoju mieszkalnego ? 30 m3/h

   Kuchnie bez okna zewnętrznego, wyposażone w kuchnię gazową powinny mieć mechaniczną wentylację wywiewną; usuwany strumień powietrza powinien wynosić 70 m3/h.?

   p. 2.1.5. Dopływ powietrza zewnętrznego do pomieszczeń powinien być zapewniony w sposób podany w poz. a) lub b).

   a) w przypadku zastosowania okien charakteryzujących się współczynnikiem infiltracji powietrza a mniej-szym niż 0,3 m3/m×h×daPa2/3, przez nawiewniki powietrza o regulowanym stopniu otwarcia usytuowa-ne:

   • w górnej części okna (w ościeżnicy, ramie skrzydła, między ramą skrzydła a górną krawędzią szyby zespolonej), lub
   • w otworze okiennym (między nadprożem a górną krawędzią ościeżnicy, w obudowie rolety zewnętrznej), lub
   • w przegrodzie zewnętrznej pod oknem.

   a) Strumień objętości powietrza, przepływający przez całkowicie otwarty nawiewnik, przy różnicy ciśnień po obu jego stronach 10 Pa, powinien mieścić się w granicach:

   • od 20 m3/h do 50 m3/h, jeśli zastosowana jest wentylacja grawitacyjna,
   • od 15 m3/h do 30 m3/h, jeśli zastosowana jest wentylacja mechaniczna wywiewna, przy czym powinny zostać spełnione następujące warunki:

   ?§ 155. 1. W budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego, oświaty, wychowania, opieki zdrowotnej i opieki społecznej, a także w pomieszczeniach biurowych przeznaczonych na pobyt ludzi, nie wyposażonych w wentylację mechaniczną lub klimatyzację, okna, w celu okresowego przewietrzania, powinny mieć konstrukcję umożliwiającą otwieranie co najmniej 50% powierzchni wymaganej zgodnie z § 57 dla danego pomieszczenia.

   2. Skrzydła okien, świetliki oraz nawietrzaki okienne, wykorzystywane do przewietrzania pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi, powinny być zaopatrzone w urządzenia pozwalające na łatwe ich otwieranie i regulowanie wielkości otwarcia z poziomu podłogi lub pomostu, także przez osoby niepełnosprawne, jeżeli nie przewiduje się korzystania z pomocy innych współużytkowników.

   3. W przypadku zastosowania w pomieszczeniach okien, drzwi balkonowych i innych zamknięć otworów ze-wnętrznych o dużej szczelności, uniemożliwiającej infiltrację powietrza zewnętrznego w ilości niezbędnej do potrzeb wentylacyjnych, należy przewidzieć nawiewną wentylację mechaniczną lub odpowiednie urządzenia nawiewne, zgodnie z pkt. 2.3.2 załącznika do rozporządzenia.

   4. Urządzenia nawiewne, o których mowa w ust. 3, powinny być stosowane zgodnie z wymaganiami określo-nymi w Polskiej Normie dotyczącej wentylacji w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i uży-teczności publicznej.

   2.3. Szczelność na przenikanie powietrza

   2.3.1. W budynku mieszkalnym, zamieszkania zbiorowego, budynku użyteczności publicznej, a także w bu-dynku produkcyjnym przegrody zewnętrzne nieprzezroczyste, złącza między przegrodami i częściami prze-gród oraz połączenia okien z ościeżami należy projektować i wykonywać pod kątem osiągnięcia ich całkowitej szczelności na przenikanie powietrza.

   2.3.2. W budynku mieszkalnym, zamieszkania zbiorowego i budynku użyteczności publicznej współczynnik infiltracji powietrza dla otwieranych okien i drzwi balkonowych w pomieszczeniach, w których napływ powietrza zewnętrznego jest zapewniony przez nawiewniki, powinien wynosić nie więcej niż 0,3 m3/(m x h x daPa2/3), a w pozostałych przypadkach powyżej 0,5, lecz nie więcej niż 1,0 m3/(m x h x daPa2/3), z zastrzeżeniem § 155 ust. 3 i 4 rozporządzenia.?

   Proste obliczenie wykazuje, że przeciętne mieszkanie dla rodziny 3...4-osobowej wymaga wentylacji o prze-pływie strumienia powietrza 150 do 175 m3/h czyli ok. 40 m3/h na jednego mieszkańca. Normatywny współ-czynnik infiltracji (PN-91/B-02020 ?Ochrona cieplna budynków oraz Wymagania techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich wyposażenie) to 0,5...1 m3/hdaPa2/3 na 1 m długości szczelin w oknach i drzwiach. Wynika z tego, że łączna długość szczelin o wymaganej normą przepustowości przepływu powietrza, powin-na w przeciętnym mieszkaniu wynosić ok. 150...300 m. Ponieważ jedno okno dwuskrzydłowe o wymiarach 1,5×2 m ma łączną długość szczelin 8,5 m a normalne drzwi ok. 6 m, to aby zapewnić możliwość napłynięcia wymaganego przez normę strumienia powietrza należałoby wyposażyć mieszkanie w otwory drzwiowe i okienne o powierzchni rzędu 50...100 m2. Jeśli przyjmiemy średnią powierzchnię mieszkania (z dwoma ścia-nami zewnętrznymi) dla 3...4-osobowej rodziny równą 65 m2, to zabraknie powierzchni ścian dla zamontowa-nia tak wielkich okien. Wynika z tego, że:

   • okna muszą mieć możliwość przepuszczania okresowo większego strumienia powietrza (np. przy wzro-ście zawartości wilgoci w powietrzu w pomieszczeniu);
   • powinna istnieć możliwość łatwego regulowania strumienia powietrza napływającego do pomieszczenia;
   • system regulacyjny powinien działać niezależnie od obecności i woli mieszkańców, bez angażowania energii zewnętrznej.

   Istnieją i są stosowane nawiewniki sterowane automatycznie zależnie od poziomu wilgotności względnej po-wietrza w pomieszczeniu, zależnie od różnicy ciśnień po obu stronach nawiewnika względnie od różnicy tem-peratury powietrza.

   Nawiewniki takie montowane są najczęściej w górnej części okna lub w ścianie nad oknem, rzadziej pod oknem, tak by zimne powietrze opadając w dół, ogrzewało się na grzejniku zamontowanym pod oknem.

   W nowych budynkach, projektowanych zgodnie z zasadami ekologii, a także w obiektach podlegających ter-morenowacji nie wolno zapomnieć o konieczności zapewnienia odpowiedniej wymiany powietrza, zapewnia-jącej spełnienie minimalnych norm higienicznych.

   W przypadku stosowania nawiewnej wentylacji mechanicznej, należy liczyć się z koniecznością podgrzewa-nia powietrza zewnętrznego przed nawiewaniem go do pomieszczeń. Wiąże się to z kosztami związanymi z dostarczeniem energii do ogrzewania powietrza i jego przetłaczania. Koszty te mogą być w istotny sposób obniżone, jeśli uwzględni się możliwość odzyskiwania energii z powietrza wywiewanego oraz innych źródeł, np. ścieków komunalnych a także korzystanie z niekonwencjonalnych źródeł energii, np. energii zakumulo-wanej w gruncie. Możliwe jest to praktycznie wyłącznie wówczas, gdy będzie przewidziana wentylacja me-chaniczna, którą należy częściej brać pod uwagę przy projektowaniu budynków, w tym także mieszkalnych.

   dr inż. Aleksander Pełech, Katedra Klimatyzacji i Ciepłownictwa, WIS, PWr